Akın Ülkü Sevinç | Time Kocaeli Dergisi Köşe Yazısı | Nikomedia İmparatorlarının Dünya Tarihine Yön Verdiği Fermanlar

Nikomedia İmparatorlarının Dünya Tarihine Yön Verdiği Fermanlar

Merhaba Sevgili Okurlar,

Oldukça derin, bir o kadar enteresan olaylarla dolu  ama bilinmesi gerektiği kadar bilinmeyen kent tarihi denizinde yolculuğumuza devam ediyoruz. Bu yazımda sizlere dünya tarihi için önemli dönüm noktalarından biri olan “Nikomedia Hoşgörü Fermanları”ndan bahsedeceğim.

Hristiyanlığın başladığı 30'lu yıllardan 4. yüzyıl başlarına kadar pagan inancın hüküm sürdüğü Roma İmparatorluğu sınırları içerisinde tek tanrılı dinlere (O dönem varolan Hristiyanlık, Yahudilik vb dinler) inanmak suçtu, cezasıysa ölüm ve mal varlığına el konulmaktı. Yaklaşık 300 yıl boyunca özellikle hristiyan inanca sahip Roma vatandaşları büyük zulümler görmüş, milyonlarcası katledilmişti. M.S. 11 Kasım 308 tarihinde bugünkü Avusturya'nın Petronell (Antik dönemdeki adıyla Carnuntum) kentinde dönemin 4 Roma imparatoru bir toplantı yapıp imparatorluk sınırları içerisinde yaşanan bu din zulmünün imparatorluğun geleceğini tehlikeye sokacağı görüşünde birleşerek din hoşgörüsü getirme kararı aldılar. Bu toplantı sonrasında, getirilecek din hoşgörüsünün içeriği ve detayları tartışılmış, belirlenmiş ve karara bağlanmıştır. Bu toplantıdan 3 yıl sonra 30 Nisan 311 tarihinde, kentimizin eski adı olan Nikomedia, Roma İmparatorluğu’nun başkentiyken, dönemin imparatoru Galerius Nikomedia’dan “Nikomedia Hoşgörü Fermanı | Edict Of Tolerance Of Nicomedia”nı yayınlamıştır. Bu ferman gereği; herkes kendi dinini hoşgörü çatısı altında özgürce yaşayabileceği emredilmiş, suç sayılan bu durumdan dolayı el konulan mal varlıklarının da geri iadesi sağlanmıştır. Bu ferman, dünya tarihinde yayınlanan ilk hoşgörü fermanı olarak da tarihe geçmiştir. İlk fermandan 2 yıl sonra, içeriği genişletilerek o dönem varolan tüm dinlere serbesti getirecek biçimde ikinci bir ferman olan “Milano Hoşgörü Fermanı | Edict Of Tolerance Of Mailand” hoşgörü fermanı yine Nikomedia’dan yayınlanmıştır.

İzmit Cumhuriyet Parkı içerisinde bulunan İzmit Hoşgörü Anıtı

Nikomedya Hoşgörü Fermanı;

“Halkın iyiliği ve rahatlığı için sağladığımız şeyler arasında, öncelikle Romalıların eski kanunları ve sosyNikomedia’yı Roma İmparatorluk başkenti yapan Diocletian’ın ardından yerine geçen Galerius imparatorluk içindeki sorunları görüşmek üzere Tuna Nehri kıyısında bulunan Carnuntum’da 11 Kasım 308 tarihinde Diocletian’ın da katıldığı bir toplantı düzenlemiştir. Toplantıda imparatorluk yeniden yapılandırılmış, doğuda Galerius ve Maximinus, batıda ise Licinius ve Constantine tarafından yönetilecek yeni bir tetrarşi (Dörtlü Yönetim) düzeni oluşturulmuştur. Bu süreç içerisinde dinsel inanç katliamları devam etmiş, ancak hristiyanlık bu şiddet karşısında daha fazla yayılmıştır. Bunun üzerine Galerius 311 yılı Şubat ayında Sofya’da mevcut imparatorları toplantıya çağırmıştır. Görüşmeler sonunda hristiyanlara karşı uygulanan şiddetin bir yarar getirmediği, hoşgörü ile davranılması gerektiğine karar verilmiştir. Böylece hıristiyanlara devlet yönetiminde görev vermeden sadece ibadetlerini özgürce yapmaları için 30 Nisan 311 tarihinde başkent Nikomedia’dan “Hoşgörü Fermanı” yayınlanmıştır.

M.S 30 Nisan 311 tarihinde Nikomedia hoşgörü fermanını yayınlayan Roma imparatoru Galerius

Nikomedia Hoşgörü Fermanı (Özet) - M.S. 30 Nisan 311

“Halkın iyiliği ve rahatlığı için sağladığımız şeyler arasında, öncelikle Romalıların eski kanunları ve sosyal kurallarıyla her şeyi rahat bir duruma getirmeyi ve atalarının dini inançlarını benimseyen Hıristiyanlarında iyi bir duruma gelmelerini istedik. Çünkü herkes kendi isteğine göre kurallar koyduğu için, böyle bir ortamda insanlar atalarından ve köklerinden gelen inançları yaşayamadılar. Bu yüzden hayatları tehlike altındaydı ve birçok kez ölümle karşı karşıya kaldılar. Pek çoğu yine de kararlarında direndikleri için ve Hıristiyan tanrılarına hürmet edip tapmadıkları için ve biz herkese hoşgörüyle ve anlayışla yaklaşmak istediğimiz için düşündük ki herkese özgürlük sağlamalıyız. Bu sayede hem bir Hıristiyan olarak yaşamaya devam edebilirler hem de düzeni bozmadıkları sürece kendi dini toplantılarını yapabilirler. Mahkemelerin ne yapması gerektiğini bir başka bildiride anlatacağız. Bu hoşgörümüzden dolayı, kendi tanrılarına, bizim güvenliğimiz, ülkenin güvenliği ve kendi güvenlikleri için dua etmelidirler, böylece imparatorluk hiç bir taraftan darbe almaz ve onlar da evlerinde güven içinde yaşayabilirler.”

Nikomedia Hoşgörü Fermanı’ndan iki yıl sonra Batı İmparatoru Constantine ve Doğu İmparatoru Licinius 13 Haziran 313 tarihinde, Nikomedia'da 30 Nisan 311 tarihinde yayınlanan “Hoşgörü Fermanı”nı genişleterek tüm dinlere özgürlük politikasını kabul eden Milano Hoşgörü Fermanı'nı ilan etmişlerdir.

M.S 13 Haziran 313 tarihinde Milano hoşgörü fermanını yayınlayan Roma imparatoru I. Constantine

Milano Hoşgörü Fermanı (Özet) - M.S. 13 Haziran 313

“Halkın iyiliği ve güvenliği için Tanrı'ya saygı göstermeyi içeren kanunların öncelik olarak düşünülmesi gerektiğini; ve topraklarımızda himayemiz altında yaşayan tüm Hristiyanların ve diğer dinlere (ki her Tanrısal din cennetin koltuklarındadır ve farklılıklar  nazikçe bertaraf edildiğinde hepsi çok cömert ve hayırlı olabilir)inanmayı tercih eden halkımıza ait olmasını düşündük.

Çağımızın barışı için diğer dinlerin açıkça ifşa edilmesi ve iyilikleri için yapılan ibadetlerin, göreneklerin özgürce yapılma hakkınıve herkesin kendini memnun edebilecek ibadet imkanına sahip olacağını ve bunların bizim tarafımızdan bahşedildiğini gördüğünüzde ilahi dininiz bunları bilecek.

Bu düzenlemeler;bizim herhangi bir din ya da itibarın değerini düşürmediğimiz için yapıldı.

Günümüzden yaklaşık 1.700 yıl önce yayınlanan “Nikomedia ve Milano Hoşgörü Fermanları” sayesinde tüm dinler için inanç özgürlüğü sağlanmış ve bu dönem insanlık tarihi için önemli bir dönüm noktası olmuştur. 22 Temmuz 2011 tarihinde, Art Nicomedia Kültür Sanat Derneği’nin İzmit Belediyesi işbirliği ile koordine ettiği uluslararası proje kapsamında çeşitli AB üyesi ülkelerin büyükelçi, başkonsolos ve diplomatlarının da katıldığı İzmit Hoşgörü Anıtı’nın açılışı İzmit’te gerçekleştirilmiştir.

Akın Ülkü Sevinç

5 Haziran 2020

Time Kocaeli Dergisi